Chrząstka stawowa - budowa, leczenie, regeneracja kolana

Chrząstka jest twardą, ale elastyczną tkanką. Około 65-80% chrząstki stanowi woda, aczkolwiek jej ilość maleje wraz z wiekiem, pozostałą część stanowi żelowa substancja, zwana macierzą, która nadaje jej kształt i umożliwia funkcję. Macierz jest ściśle uporządkowana i zbudowana z kilku rodzajów białka, noszącego nazwę kolagenu oraz proteoglikanów i białek niekolagenowych. Ściśle rzecz biorąc, proteoglikany i białka niekolagenowe łączą się z siecią kolagenu. 

 

Obraz mikroskopowy chrząstki w przekroju poprzecznym

 

Zawartość chondrocytów w chrząstce jest raczej mała; u dorosłego człowieka jest to zaledwie 1% - 2% objętości chrząstki. Tak niewielka ilość komórek musi utrzymać odpowiednią ilość i skład matrix, bez której chrząstka staje się niepełnowartościowa i szybciej się zużywa.

 

Woda, która jest przyciągana przez ujemnie naładowane glikozaminoglikany, wypełnia molekularne rusztowanie. Macierz jest wytwarzana i podtrzymywana przez grupę komórek chrzęstnych, zawieszonych wewnątrz macierzy, noszących nazwę chondrocytów, które wywodzą się z mezenchymy, będącej tkanką łączną obecną u zarodków. Objętość komórek znajdujących się w chrząstce jest niewielka i stanowi około 1-2% objętości tkanki chrzęstnej u dorosłych. Chrząstka nie zawiera żadnych naczyń krwionośnych (jest nieunaczyniona), nerwów (jest nieunerwiona) ani układu limfatycznego i składniki odżywcze ulegają dyfuzji przez macierz od płynu stawowego - chrząstka odżywia się nie z krwi, ale z płynu stawowego. Dlatego tak ważne jest, aby płyn stawowy zawierał odpowiednie substancje dla chrząstki - na co mamy dziś wpływ dzięki zastosowaniu specjalnych iniekcji wewnątrzstawowych pod kontrolą USG.

 

Istnieją trzy główne typy chrząstki: szklista, sprężysta i włóknista. Mają odmienne cechy, odpowiednie dla ich specyficznych funkcji w organizmie, przez co dany typ tkanki chrzęstnej jest najbardziej właściwy dla danego miejsca. 

Chrząstka szklista znajduje się w stawach, przegrodzie nosowej (rozdzielającej nozdrza) oraz tchawicy. Chrząstka sprężysta, która zawiera włókna elastyczne, sprawiające, że jest bardziej giętka, znajduje się w uchu, części nosa i tchawicy. Tkanka chrzęstna włóknista znajduje się w specjalnych chrzęstnych poduszeczkach, zwanych łąkotkami, które pomagają w rozłożeniu ciężaru ciała i zmniejszeniu tarcia, np. w kolanie. W stawach chrząstka szklista tworzy 3-5-milimetrową powłokę o bardzo małym tarciu, która pokrywa powierzchnie kości. Pozwala ona kościom przesuwać się względem siebie w stawie, podczas wykonywania ruchów i w najlepszym przypadku utrzymuje się do końca życia. Służy także jako amortyzator wstrząsów w stawie.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Budowa kolana człowieka

 

Chrząstka jest wysoce uporządkowaną strukturą, która nie posiada unaczynienia i wyjątkowo trudno jest ją odbudować lub naprawić, jeśli zostanie uszkodzona bądź zużyta. Uszkodzenie jakiejkolwiek części tego skomplikowanego układu może zaburzyć jego właściwości funkcjonalne:

Przyczyny uszkodzenia chrząstki:

• uraz – mechaniczne uszkodzenie (np. stłuczenie lub skręcenie stawu kolanowego, stłuczenie lub zwichnięcie barku itd.)

• niestabilność stawu – nieprawidłowa biomechanika stawu, nadmierne ścieranie powierzchni chrząstki. Niestabilność wynika z niewydolności więzadeł, np. ACL (Anterior Crucial Ligament – więzadło krzyżowe przednie) w stawie kolanowym

• uszkodzenie łąkotki lub jej brak po resekcji – w wyniku skręcenia stawu kolanowego lub na tle zmian degeneracyjnych – zwyrodnieniowych

• nieprawidłowa oś stawu, nieprawidłowa biomechanika stawu (np. kolano koślawe, kolano szpotawe)

• przeciążenie – nadmierna aktywność fizyczna, zwłaszcza przez lata, prowadząca do zużycia chrząstki – głównie u sportowców; nadmierna masa ciała prowadząca do nadmiernego nacisku na powierzchnie stawowe

• długie unieruchomienie stawu i zbyt mała aktywność ruchowa – chrząstka, będąc tkanką nieukrwioną i nieunerwioną, odżywia się w ruchu (!), na zasadzie dyfuzji (!) – w czasie ruchu nasiąka płynem stawowym jak gąbka, by po chwili oddać płyn z powrotem do jamy stawu jak po wyciśnięciu gąbki. Płyn stawowy powinien zawierać konieczne substancje odżywcze. 

• iniekcje dostawowe sterydów (tzw. „blokady”) – działają silnie przeciwzapalnie, ale powodują nieodwracalne (!) zwłóknienie i blizny łącznotkankowe w zakresie chrząstki i otaczających struktur stawowych.

• schorzenia ogólnoustrojowe, np. reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa.

Jeżeli chrząstka jest uszkodzona lub zużyta, staw staje się bolesny i sztywny, z ograniczonym zakresem ruchomości. W zaawansowanej chorobie zwyrodnieniowej stawów chrząstka szklista może ulec całkowitemu zużyciu, pozostawiając zajęty staw bez amortyzacji. To sprawia, że kości ocierają o siebie nawzajem. Osteofity, czyli wyrośla kostne, mogą się tworzyć na brzegach stawów, z powodu zwiększonego nacisku na końce kości. To prowadzi do znacznego bólu, utraty ruchomości i osłabienia funkcji. Uszkodzenie może się rozpocząć jako miejscowa erozja chrząstki. Jeśli uszkodzenie pozostanie nieleczone, najprawdopodobniej z czasem będzie się powiększać, dopóki cała otaczająca chrząstka nie ulegnie zniszczeniu. Ponieważ chrząstka ma minimalną zdolność do samoistnej naprawy, nawet niewielkie uszkodzenia pozostawione bez leczenia mogą prowadzić do zniszczenia powierzchni stawowej i choroby zwyrodnieniowej stawów. Z tego powodu ważne jest zdiagnozowanie uszkodzenia chrząstki tak szybko, jak to możliwe i leczenie go. W niektórych przypadkach możliwa jest regeneracja chrząstki stawowej.

W ostatnich latach światowa medycyna poczyniła ogromny postęp w leczeniu chrząstki stawowej. Uszkodzenia dotychczas nieodwracalne i postępujące, coraz skuteczniej udaje nam się zahamować i częściowo zregenerować. Dzięki temu możemy wydłużyć czas do ewentualnego leczenia alloplastyką (endoprotezoplastyką) lub nawet całkowicie je ominąć. Do dyspozycji mamy techniki zachowawcze i operacyjne.

 

Leczenie zachowawcze:

• precyzyjnie iniekcje dostawowe (często pod kontrolą USG) z preparatów kwasu hialuronowego

• nowoczesna, biologiczna terapia iniekcjami osocza bogatopłytkowego PRP (Platelets Rich Plasma) z wysoką zawartością naturalnych czynników wzrostu, powodujących biologiczną regenerację tkanek. Iniekcje te wykonuję również pod kontrolą USG w celu uzyskania odpowiedniej precyzji warunkującej wysoką skuteczność ​ - dowiedz się więcej o terapii osoczem bogatopłytkowym PRP (Platelets Rich Plasma) z naturalnymi czynnikami wzrostu organizmu - kliknij tutaj. 

• biologiczna terapia iniekcjami Orthokine z naturalnym blokerem receptora interleukiny-1 (Il-1), hamującym rozwój choroby zwyrodnieniowej stawu. Najnowsza, niezwykle skuteczna terapia - dowiedz się więcej - kliknij tutaj. 

• farmakoterapia doustna

• rehabilitacja

• ortezy i inne zaopatrzenie ortopedyczne

 

Leczenie operacyjne:

• artroskopowy debridement – wyczyszczenie, wyrównanie ubytków chrzęstnych – w miejscu ubytku pojawia się blizna łącznotkankowa i niepełnowartościowa chrząstka włóknista

• artroskopowa technika microfracture – po nawierceniach czynniki wzrostu zawarte we krwi umożliwiają powstanie niepełnowartościowej chrząstki włóknistej

• autogenny przeszczep chrzęstno – kostny (OAT) – w miejsce ubytku chrząstki wszczepiamy własny fragment chrząstki pobrany od pacjenta z nieobciążanej powierzchni stawu

• ortopedia rekonstrukcyjna: nowoczesna rekonstrukcja chrząstki przy użyciu specjalnych membran, pod które wstrzyknięte zostaje osocze bogatopłytkowe PRP (Platelets Rich Plasma)

• ortopedia rekonstrukcyjna: nowoczesne przeszczepy hodowli chondrocytów – dwuetapowy zabieg: w czasie pierwszego zabiegu pobieramy niewielką ilość zdrowiej chrząstki, który wysyłamy do laboratorium, które namnaża chondrocyty. Podczas drugiego zabiegu chondrocyty wszczepiane są przy pomocy odpowiedniego podłoża w miejsce ubytku chrząstki, umożliwiając rekonstrukcję tkanki najbardziej zbliżonej do prawidłowej chrząstki szklistej.

Ostateczny wynik terapii zależy od prawidłowej kwalifikacji pacjenta do określonego rodzaju zabiegu operacyjnego, poprawności wykonania samej operacji oraz ściśle określonej, profesjonalnej rehabilitacji.

Wybór techniki zależy od wielkości i lokalizacji ubytku. Większe ubytki są zwykle leczone autologicznym przeszczepem chondrocytów lub chrzęstno-kostnym przeszczepem allograftu, obie te metody wymagają wykonania otwartych nacięć. Mniejsze ubytki w specyficznych lokalizacjach mogą być leczone technikami stymulowania szpiku, autologicznymi wszczepami chondrocytów i autoprzeszczepem chrzęstno-kostnym. Stosowane są także iniekcje dostawowe, które wykonujemy pod kontrolą USG, zawierające czynniki wzrostu lub komórki macierzyste.